Speech nieuwjaarsreceptie Raad voor Cultuur
"Als Raad voor Cultuur agenderen we niet alleen actuele beleidsvraagstukken, maar ook die van overmorgen en zijn we steeds alert op waar de kansen liggen en wat er nodig is om die te grijpen. Zo willen we eraan bijdragen dat onze sector een stevige uitgangspositie heeft en houdt". Dat zei voorzitter Kristel Baele tijdens de nieuwjaarsreceptie van de raad, vanmiddag in Den Haag.
De komende periode is de raad niet alleen bezig met de voorbereidingen voor de aanvraagronde van de Culturele basisinfrastructuur (BIS) 2025-2028. De raad zal dit jaar ook werken aan een advies over de inrichting van het cultuurbestel vanaf 2029. De raad verwacht hierover in november van dit jaar een advies te publiceren.
Verder werkt een commissie onder voorzitterschap van professor Derk Loorbach aan een advies over verduurzaming van de culturele sector. In april wordt een advies over koloniale archieven verwacht.
"Graag spreek ik hier de hoop uit dat de culturele en creatieve sector in beweging blijft en kan blijven. Vanuit de Raad voor Cultuur willen we hieraan onze bijdrage leveren door duidelijkheid te creëren over de aanvraagprocedure voor de BIS 2025-2028 en door samen met het veld te blijven werken aan de zo gewenste beweging in het bestel vanaf 2029 en verder", aldus Kristel Baele in haar speech.
SPEECH KRISTEL BAELE Nieuwjaarsreceptie Raad voor Cultuur Den Haag, 20 januari 2022
Beste mensen,
Wat leuk om jullie hier vandaag te mogen ontvangen. Welkom iedereen! Een bijzonder welkom aan de nieuw benoemde leden van raad en commissies en natuurlijk de jongeren van ons Jonge Makers Platform. Goed om te zien dat we in een diverse samenstelling bijeen zijn. Dat zegt iets over de veelheid aan spelers die we bij ons werk betrekken en willen betrekken.
We kijken terug op een bewogen jaar én we zijn net begonnen aan een jaar vol beweging.
2022 was bewogen. In januari vonden de eerste versoepelingen plaats van de in december 2021 afgekondigde harde lockdown. Eind maart werden de coronamaatregelen volledig opgeheven. Het nieuwe kabinet was na een lange formatie koud van start, of het werd al geconfronteerd met de inval van Rusland in Oekraïne. De sector aarzelde niet zich solidair te verklaren met Oekraïne en een helpende hand te bieden aan kunstenaars en makers. In de euforie weer open te kunnen moest men alle zeilen bijzetten voor de nieuwe werkelijkheid: het herplannen van uitgestelde voorstellingen, personeelstekorten en een nog aarzelend publiek. Al snel kwamen daar de stijgende energieprijzen bij en onzekerheid over compensatie bij. Ook in omroepland is er wel wat aan de hand geweest. Makers en instellingen moesten voortdurend inspelen op al die veranderingen. Dit vraagt veel van mens en organisatie. Wij hebben groot respect en waardering voor de veerkracht van iedereen in de culturele en creatieve sector! Chapeau!
Aan het eind van het jaar waren er ook lichtpuntjes. Zo ongeveer op de plek waar we nu staan sprak onze premier namens de Nederlandse Regering excuses uit voor het slavernijverleden. Het gaat om een verleden dat pijnlijk is en confronterend, ook in de doorwerking tot op de dag van vandaag.
Maar door samen te kijken naar het gedeelde verleden en de lessen eruit tot ons te nemen, groeit de hoop op een gezamenlijke toekomst.
Er was aan het einde van 2022 ook het gevoel: we mogen weer! Het publiek durft weer te komen en de publiekscijfers stijgen. Het kabinet heeft op de valreep nog 400 miljoen uitgetrokken voor energiecompensatie van de sector. Dit ledigt goeddeels de nood op korte termijn, maar de zorgen zijn niet weg.
Als Raad voor Cultuur agenderen we niet alleen de actuele beleidsvraagstukken, maar ook die van overmorgen en zijn we steeds alert op waar de kansen liggen en wat er nodig is om die te grijpen. Zo willen we eraan bijdragen dat onze sector een stevige uitgangspositie heeft en houdt.
Graag neem ik deze gelegenheid te baat om jullie kort mee te nemen in waar wij op dit moment aan werken en waarvan jullie hopelijk in de loop van het komende jaar de resultaten zullen zien.
Allereerst de BIS 25-28: volgend jaar rond deze tijd zullen culturele instellingen een nieuwe aanvraag doen bij het ministerie van OCW en de rijkscultuurfondsen. De staatssecretaris heeft ervoor gekozen om de huidige regeling inhoudelijk zoveel mogelijk in stand te laten. Daarbij heeft ze structureel geld ingezet om de extra instellingsplekken in de BIS en bij de fondsen te behouden.
Afgelopen december heeft ze ons gevraagd te adviseren over het aanvraag- en beoordelingsproces. Inmiddels is de raad met de voorbereidingen van het gevraagde advies aan de slag. We verwachten het eind maart uit te brengen. Het is gebruikelijk dat de staatssecretaris medio dit jaar, mede op basis van dit advies, de uitgangspuntennotitie en de conceptregeling voor de BIS ter behandeling aan de Tweede Kamer stuurt. Na de zomer publiceert de raad dan het beoordelingskader. Daarop start OCW de aanvraagprocedure voor de instellingen. In 2024 volgt de beoordeling, zodat de instellingen tijdig duidelijkheid hebben over hun financiering voor 2025 tot en met 2028.
Parallel hieraan staat het denken over de verdere toekomst niet stil. In 2022 brachten we als raad het advies 'Beweging in het bestel' uit. We zijn verheugd dat de staatssecretaris in haar begrotingsbrief heeft aangekondigd dat ze fundamenteel naar het bestel wil kijken. Wij verwachten hierover binnenkort een adviesaanvraag. Het gaat hierbij om hoe we het rijkssubsidiestelsel voor cultuur beter kunnen inrichten. Hier ligt een kans om een aantal structurele knelpunten rond het cultuurbeleid op te lossen. Het gaat dan bijvoorbeeld om knelpunten over bereik, spreiding, toegankelijkheid en fair pay, die in de coronacrisis opnieuw prangend naar voren kwamen.
In afwachting van de adviesaanvraag is de raad al even bezig om het denkproces over de toekomst van het cultuurbestel in te richten. Gedurende het proces zullen we natuurlijk afstemmen met de rijkscultuurfondsen, gemeenten en provincies en belangenorganisaties als Kunsten '92. Maar we willen juist ook de kracht van alle creatieven in de sector benutten. Daarom gaan we aan de hand van een aantal grote thema's aan de slag met een aanpak die is geënt op 'design thinking'. Het principe hierbij is: "the whole system in the room", van jonge maker, tot gevestigde instelling en van private tot publieke beoordelaar, uit alle windstreken en alle disciplines. Het wordt een spannend proces, waar we veel zin in hebben. Jullie en ook het veld zullen hier binnenkort meer over horen.
In november van dit jaar verwachten we het advies over de toekomst van het subsidiebestel te kunnen presenteren.
Een adviestraject dat zeker ook met nadenken over de toekomst te maken heeft is het advies over duurzaamheid. Dit is een onderwerp dat mij na aan het hart ligt en dat de raad uit eigener beweging heeft geagendeerd. De commissie onder voorzitterschap van niemand minder dan Professor Derk Loorbach van de Erasmus Universiteit, is hier nu vol mee aan de slag. We verwachten het advies voor de zomer te kunnen presenteren, zodat we de uitkomsten ook kunnen meenemen in het advies over de toekomst van het subsidiebestel.
Een advies dat niet over de toekomst gaat maar juist over het verleden, betreft het advies over de koloniale archieven. Dit advies draait om archieven en archiefstukken die als gevolg van inbeslagname, roof, oorlogshandelingen of aankoop bij de Nederlandse overheid zijn beland. Het is een vervolg op het advies 'Ekenning
van Onrecht' over koloniale collecties uit 2020. Het advies over de koloniale archieven zullen we naar verwachting in april publiceren.
Beste mensen,
2023 wordt ongetwijfeld opnieuw een bewogen jaar. Maar ook een jaar waarin we dingen in gang zetten voor een betere toekomst. Dat lukt de raad alleen dankzij de inzet van de sector, de raadsleden, leden van de kring van adviseurs en de medewerkers van het bureau van de raad. Ik wil hier graag mijn dank uitspreken voor jullie tomeloze werklust en grote betrokkenheid. Ook voor de beleidsmakers op het ministerie van OCW wil ik mijn waardering uitspreken. Dankzij de constructieve verbinding met jullie, met respect voor eenieders rol en onze onafhankelijke positie, komen we tot mooi beleid.
Graag spreek ik hier ook de hoop uit dat de sector in beweging blijft en kan blijven.
Vanuit de Raad voor Cultuur willen we hieraan onze bijdrage leveren, door duidelijkheid te creëren over de aanvraagprocedure voor de BIS 2025-2028 en door samen met het veld te blijven werken aan de zo gewenste beweging in het bestel vanaf 2029 en verder. Door gemeenten, provincies en het rijk waar nodig te stimuleren om hun verantwoordelijkheid richting de sector te nemen en hierin steeds de samenwerking te zoeken. En door iedereen in de culturele en creatieve sector te blijven stimuleren om solidair te zijn met elkaar. Het is geen eenvoudige tijd en voor je het weet, gaat dat wat goed is voor jezelf of je eigen organisatie, ten koste van belangrijke partners en anderen, of de maatschappij als geheel.
Ik wens ons toe dat we in deze bewogen tijden oog houden voor elkaar.
Maar ook dat we in beweging blijven en dan natuurlijk wél in de goede richting!